İsm?il?lik ve Neoplatonizm: Eb? Ya‘k?b es-Sicist?n? ?rneği

Dr. Yusuf Sansarkan

4.9 из 5, отдано 18 голосов

Bu ?alışma Eb? Ya‘k?b es-Sicist?n?'nin Yeni Efl?tuncu g?r?şlerini, Plotinus'un d?ş?nceleriyle karşılaştırmalı olarak ele almaktadır. 4./10. y?zyılda yaşayan Sicist?n?, İsm?il?liğin Horasan-M?ver??nnehir d??lerindendir. Zikredilen d?nemde d??lerin fikirlerini yayabildiği ve entelekt?el d?ş?nceler geliştirdiği b?lgede, İsm?il?lerin g?? kazandığı, bazı devlet adamlarının onlara destek verdiği g?zlenmektedir. Bu gelişim, Muhammed b. Ahmed en-Nesef? ve Eb? H?tim er-R?z? gibi d??lerin Sicist?n?'ye hatırı sayılır bir miras bırakmasını sağlamıştır. ?te yandan yine bu d?nemde, mistik ?geler barındıran İsm?il?lik Yeni Efl?tuncu etkilerle bir felsef? d?n?ş?m ge?irmiştir. S?z konusu d?n?ş?m?n mimarları Muhammed b. Ahmed en-Nesef? ve ?ğrencisi Sicist?n?'dir. Nesef?'nin eserleri g?n?m?ze ulaşmadığından, Yeni Efl?tuncu İsm?il?liğin izleri, Sicist?n? ?zerinden s?r?lmektedir. Bu ?alışmanın amacı, İsm?il? d?ş?ncedeki Yeni Efl?tuncu etkilerin g?n y?z?ne ?ıkarılma ?abalarına bir katkı sunmaktır. Sicist?n?'nin eserlerindeki Yeni Efl?tuncu ?gelere odaklanan ?alışma, Plotinus'tan yoğun etkiler barındıran Tanrı ve ?lem g?r?şleriyle sınırlandırılmıştır. ?alışma giriş ve ?? b?l?mden oluşmaktadır. Giriş b?l?m?n?n ilk kısmı metodolojik ?er?eveye ayrılmış, ?alışmanın konusu, amacı, sınırları, y?ntemi ve ?alışmada kullanılan bazı terimlere değinilmiştir. Araştırmanın kaynakları ve Sicist?n? hakkındaki literat?r değerlendirilmesi de bu kısımda yapılmıştır. Giriş b?l?m?n?n ikinci kısmı, Sicist?n?'nin hayatı, halefi-selefi d??ler ve eserlerine ayrılmıştır. Ayrıca bu kısımda Sicist?n?'nin d?ş?nce d?nyasındaki Yeni Efl?tuncu etkiler genel hatlarıyla ?zetlenmeye ?alışılmıştır. Birinci b?l?m Sicist?n?'nin Tanrı anlayışına ayrılmıştır. Tenzihin aşırı bir ?rneğini sergileyen m?ellifin g?r?şleri Plotinus'un benzer g?r?şleriyle karşılaştırılmış, aradaki benzerlik ve farklılıklar tespit edilmeye ?alışılmıştır. Bu b?l?m?n ilk yarısında, Tanrı'nın tanımlanamazlığına odaklanılmış, ona atfedilen bazı kavramların reddine değinilmiş ve benzeri g?r?lmemiş bir tenzih anlayışı olan ikili tenzihe, diğer adıyla nefyin nefyine yer ayrılmıştır. B?l?m?n ikinci yarısı, Tanrı'yı tanımlanamaz kabul etmelerine rağmen Sicist?n? ve Plotinus'un onun hakkında konuşması bağlamında, ona yakıştırılan bazı kavramları ve kullanım bi?imlerini irdelemiştir. İkinci b?l?m Tanrı ?lem ilişkisi, ?lemin oluşumu ve ruhan? ?lem kısımlarından oluşmaktadır. Bu b?l?m?n ilk kısmı, ?lemi ezel? kabul eden Plotinus'un sud?r teorisiyle ?lemin yoktan yaratıldığını dile getiren Sicist?n?'nin savunduğu Emr d?ş?ncesinin karşılaştırılmasına ayrılmıştır. Plotinus'un aksine Tanrı'nın illet olduğunu reddeden Sicist?n?'de Emr'in varlığa nasıl illet olduğu ve ilk varlık olan Akl'ın yaratılışı bu kısımda ele alınmıştır. B?l?m?n ikinci kısmında ruhan? ?lem ve onu oluşturan Akıl ve Nefs'in detayları incelenmiştir. Sicist?n?'nin ?lem anlayışında merkez noktada bulunan Akl'ın nasıl bir varlık olduğu, kapsayıcılığı, yaratıclığı, Nefs'le ger?ekleştirdiği izdiva?, Nefs'in ondan fayda alması ve aldığı faydalarla cisman? ?lemi y?netmesi, bu kısımda detaylandırılmıştır. ?alışmanın ???nc? b?l?m? cisman? ?leme, ?gelerine ve ?gelerinden biri olan insana tahsis edilmiştir. İlk kısımda Nefs'in hemen altında başladığı ve feleklerle ?evrili olduğuna inanılan cisman? ?lemin bileşenleri olan madde, suret, felekler ve bunlarla ortaya ?ıkan hareket ve zamana değinilmiştir. İkinci kısımda Sicist?n?'nin k???k ?lem dediği insan ele alınmıştır. Bu bağlamda Plotinus ve Sicist?n?'de ?nemli bir yer tutan, insanın ruhan? ?lemle ilişkini sağlayan c?z’i nefs, İsm?il?lerin meleklerin yerine koyduğu Cedd, Feth ve Hayal ele alınmıştır. Plotinus'ta karşılığı olmamakla birlikte insan bahsinin altında ele alınması gereken n?b?vvet, İsm?il? devir anlayışı, imamet, gelmesi beklenen mehd? ve şeriatın kaldırılması konularıyla ?alışmanın g?vdesi tamamlanmıştır. Sicist?n?'nin eserlerindeki Yeni Efl?tuncu etkileri ortaya ?ıkarmak amacıyla hazırlanan ?alışma, m?ellifin adı ge?en felsef? ekolden b?y?k ?l??de etkilendiği, bunları eserlerinde yansıttığı sonucuna ulaşmıştır. Bir?ok konuda Plotinus'a sadık kalan Sicist?n?, yoktan yaratma bahsinde ondan ayrılsa da ?lemin ikiye ayrılması, sud?r hiyerarşisi ve insan nefsi konularında Plotinus'la aynı doğrultuda yol almıştır.

Скачать Читать онлайн